Bach in Oldenzijl

Programma
Ouverture F-groot Bwv 820
Sinfonia 1 C-groot Bwv 787
Sinfonia 5 Es-groot Bwv 791
Preludium en Fuga Cis groot Bwv 848
Engelse Suite F-groot Bwv 809
Preludium en Fuga e-klein Bwv 879
Inventio 10 G-groot Bwv 781
Inventio 3 D-groot Bwv 774
Fantasie en Fuga in a-klein Bwv 944

Klavecinist en artistiek leider Robert Koolstra is de uitdaging aangegaan om het hele klavecimbelwerk van J.S.Bach te gaan uitvoeren. Deze uitvoeringen vinden plaats in kleine oude kerkjes op het Groninger platteland. Het klavecimbel is bij uitstek een uitermate geschikt instrument voor deze kleinere akoestisch interessante ruimtes.
Het uitvoeren van het hele klavecimbelwerk is een meerjarenplan (ca.25 concerten).
Gaat u mee op avontuur met Bach door het Groninger land?

Bach tussen vrijheid en vorm
Johann Sebastian Bach was niet alleen een meester in contrapunt en structuur, maar ook een kunstenaar van verbeelding en vrijheid. In zijn klavierwerken zoekt hij voortdurend de grens op tussen wat vastligt op papier en wat de uitvoerder zelf moet invullen. Hoeveel mag een componist voorschrijven – en hoeveel laat hij aan de fantasie van de musicus over?
Die vraag klinkt al in de Fantasia en Fuga in a klein. In de Fantasia schrijft Bach slechts akkoorden uit met de aanwijzing arpeggio – gebroken akkoorden die de speler zelf moet invullen. De klavecinist bepaalt het tempo, de articulatie, de kleur. Bach geeft het geraamte, de uitvoerder blaast het leven in. Zo ontstaat een dialoog tussen componist en speler, tussen inkt en inspiratie.
Ook in de zogenoemde Engelse Suites toont Bach zijn meesterschap in het verbinden van stijlen en werelden. De titel is misleidend: de muziek is eerder Frans dan Engels, geworteld in de sierlijke dansvormen van Lully en Couperin. Toch tilt Bach die stijlen ver boven hun hofse oorsprong uit. In de Suite in F groot wisselen levendige dansen, plechtige bewegingen en virtuoze preludes elkaar af, als een reis langs de Europese barok. Elke dans heeft zijn eigen karakter – van de elegante Allemande tot de bruisende Gigue – en toch vormt alles samen een volmaakt geheel.
In het monumentale Wohltemperirte Clavier bereikt deze zoektocht naar vrijheid binnen vorm zijn hoogtepunt. In twee delen, met in totaal achtenveertig preludes en fuga’s, schrijft Bach muziek in alle vierentwintig toonsoorten – een concept dat zijn tijd ver vooruit was. Waar de preludes vaak open, fantasierijk en improviserend klinken, zijn de fuga’s meesterwerken van logische precisie. Samen tonen ze hoe intellect en emotie, orde en spel, elkaar niet uitsluiten maar juist versterken.
Soms daagt Bach zelfs de grenzen van het gehoor uit. De Prelude en Fuga in Cis groot bijvoorbeeld is geschreven in een toonsoort met zeven kruizen – voor de spelers van zijn tijd bijna ondenkbaar. En toch klinkt de muziek niet duister of zwaar, maar juist licht en helder, alsof Bach de complexiteit ombuigt tot zuivere schoonheid. Hier toont hij zich de visionair die wist dat de toekomst van muziek lag in het verkennen van het onbekende.
Daartegenover staat de Prelude en Fuga in e klein, waarin precisie en beweging samengaan als radertjes in een uurwerk. De muziek rolt voort als een perfect afgestelde machine – soepel, ritmisch, met een onstuitbare energie – maar nooit zonder menselijke warmte. Want bij Bach klinkt zelfs mechaniek als iets levends: klank die ademt.
In al deze werken horen we een componist die het intellect van de wetenschap koppelt aan de ziel van de poëzie. Bach toont dat vrijheid niet het tegendeel van orde is, maar juist haar kern. Zijn muziek nodigt uit tot luisteren én tot denken, tot bewondering én tot ontroering.
Wie zich openstelt voor Bachs klavierwereld, ontdekt een universum waarin elke noot betekenis heeft – en waarin de dialoog tussen componist, speler en luisteraar nooit ophoudt.
De Hervomde kerk van Oldenzijl werd al snel na het aanleggen van de dijk gebouwd in de eerste helft van de dertiende eeuw. Het westelijke deel van de kerk is van iets latere datum. De kerk is gewijd aan Sint Nicolaas.
De kerk is een goed voorbeeld van de overgang van romaans naar romano-gotiek. Het grondplan van de kerk is dat van een eenbeukige zaalkerk met een inspringende halfronde apsis. Het gebouw bestaat uit vier traveeën. De vensters zijn nog rondbogig, maar de baksteen-architectuur is al weelderig. Deze bouwstijl is verwant aan die van de kerken van Huizinge en Siddeburen.
Ooit stond er ten zuidwesten van de kerk een vrijstaande klokkentoren, maar deze is in 1829 afgebroken. Volgens de gedenksteen in de kerk werd in 1683 op de westzijde een dakruiter geplaatst.
De kerk werd gerestaureerd in de jaren 1950-1952. Daarbij werd als uitgangspunt gehanteerd de kerk zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat terug te brengen.